Hoe leef je verantwoord? Wanneer is iets duurzaam? Wat is gezond en wat niet? Het zijn vragen die niet altijd makkelijk te beantwoorden zijn. We worstelen er in ons dagelijks leven zelf ook mee, vooral wanneer we geconfronteerd worden met verleidingen of tegenstrijdige informatie. We weten wel dat we ons gedrag moeten veranderen, maar het is soms lastig om die verandering door te voeren in een wereld die op gemak is gericht. Technologie kan ons een zetje in de goede richting geven. Het kan ons helpen gezonder en duurzamer te kiezen. En om de consequenties van die keuzes beter te overzien.
Wie twintig jaar geleden door de supermarkt liep, kocht z’n boodschappen op basis van de beperkte informatie op het etiket. We moesten hard ons best doen om te achterhalen wat goed was en wat niet. Nu pakken we onze telefoon erbij en beschikken we over een wereld aan informatie in de palm van onze hand. Informatie over ingrediënten, gezondheidsrisico’s en ‑voordelen. Ben je allergisch, dan zoek je makkelijk op wat je wel en niet kunt eten. Een paar keer klikken en je hebt je antwoord. Of, nog makkelijker: even scannen en je weet het. Jouw supermarkt zou je zelfs kunnen waarschuwen als je boodschappen scant met een ingrediënt dat je niet mag eten of dat niet in je dieet past.
Dankzij digitale technologie is er veel meer kennis beschikbaar. Bedrijven kunnen het gebruiken om relevante informatie op het juiste moment aan te bieden. Om ons te waarschuwen. Om duurzame alternatieven voor te leggen. Zoals de korte in plaats van lange bon na het zelfscannen van de boodschappen, dat scheelt papier. Of het kiezen van een bezorgtijd en ‑plaats wanneer je online een pakketje besteld, zodat de bezorger niet voor niks voor de deur staat. Soms is het zelfs mogelijk om aan te vinken dat je geen omdoos wilt. Weg met die loze verpakkingen. Het zijn misschien kleine stapjes, maar wel in de goede richting.
Ondanks alle mogelijkheden om mensen te helpen duurzaam te kiezen, zien we jammer genoeg dat veel bedrijven te vaak het tegenovergestelde doen. Ze zijn gesloten en ondoorzichtig. Ze inspireren ons juist níét om betere keuzes te maken. Ze gebruiken technologie om te leren over ons gedrag, om het vervolgens in hun voordeel te benutten. De afgelopen jaren is er in de online wereld veel kennis opgedaan over het op grote schaal toepassen van beïnvloedingstechnieken. We weten precies hoe we mensen naar een specifiek product kunnen dirigeren. Hoe we bepaald gedrag kunnen triggeren. We zetten trucjes in uit de gedragswetenschappen. En zo gidsen we mensen naar het product dat ze het meest waarschijnlijk zullen kopen, in plaats van naar de meest gezonde of duurzame keuze. Bovendien heeft technologie ervoor gezorgd dat ongezonde en niet-duurzame keuzes veel makkelijker te krijgen zijn. Bij Alibaba en Temu kun je met een paar klikken iets in laten vliegen vanuit China. Technologie heeft de snelle economie en overmatige consumptie in een stroomversnelling gebracht.
We hebben wat recht te zetten. En de tijd dringt. We spelen allemaal een rol: ontwerpers, ontwikkelaars, marketeers, leiders – iedereen die werkt aan digitale producten en diensten. Die rol begint in de dagelijkse praktijk. Het gaat om de keuzes die we maken, de manier waarop we ontwerpen, hoe we technologie inzetten voor een duurzamere toekomst. Elke beslissing, groot of klein, heeft invloed op de wereld om ons heen. Door nu in actie te komen, zetten we samen de nodige verandering in gang.
Vaker de morele pet opzetten
We kunnen niet van consumenten verwachten dat ze zelf verantwoord kiezen. Daarvoor is de mens veel te makkelijk te verleiden en te beïnvloeden. Stel je maar eens voor: als je in de supermarkt staat of in de check-out zit van een webshop, dan denk je niet: waar komt dit product vandaan? Wat zit erin? Je hebt nú trek, je wilt het product nú kopen. Als ontwerpers moeten we daar rekening mee houden. We moeten ons talent inzetten om mensen te helpen de juiste keuzes te maken.
Daarnaast is het aan ons, de ontwerpers en ontwikkelaars van digitale technologie, om bewustzijn te creëren bij de organisaties waar we voor werken. Zijn we hier nou goed bezig? Kan het door een kleine aanpassing net wat beter? Er is met digitale technologie zo veel meer mogelijk geworden. We kunnen de hele keten volgen, we weten wat er in producten zit en wat er bij het maakproces aan CO2 uitgestoten wordt. Laten we die informatie gebruiken. Niet alleen voor je corporate sustainability report, maar ook om gebruikers op een goede manier te informeren. Het zou natuurlijk mooi zijn als het van hogerhand verplicht wordt om dit soort informatie te verschaffen. Maar je kunt er uit eigen beweging al mee beginnen.
We zouden de gereedschapskist die we de afgelopen twintig jaar in de marketing- en ontwerpwereld hebben ontwikkeld, op een verantwoorde manier moeten leren gebruiken. We zouden overtuigingsprincipes moeten ‑inzetten om mensen naar gezondere, betere keuzes te gidsen omdat ze dat uit eigen beweging misschien niet zouden doen. Dat is niet alleen moreel juist, het is ook een duurzame manier van zakendoen: wat op de lange termijn goed is voor je klanten en voor de wereld om je heen, is op de lange termijn ook goed voor je organisatie.
De uitdagingen die we schetsen, zijn stuk voor stuk groot. Er is regulering en systeemverandering nodig, er zijn grote bedrijven die een negatieve stempel drukken. Maar dat is geen reden om niets te doen. We hoeven alle uitdagingen niet in één keer op te lossen. De vraag is vooral: waar kunnen we – kleine of grote – stappen zetten? We kunnen altijd íéts doen, want wat we niet mogen vergeten: kleine dingen kunnen grote gevolgen hebben.
