Altijd toegang hebben tot internet is heerlijk: een hele wereld aan informatie en vermaak is beschikbaar wanneer we maar willen. Tegelijkertijd is het lastig om er goed mee om te gaan. Als je even niet oplet, kijk of scroll je zo een paar uur weg zonder er al te veel bij na te denken. We vertellen onze kinderen dat ze dat niet moeten doen. Maar wees eens eerlijk: zijn we zelf een haar beter? We hebben altijd onze telefoon bij de hand. Als er een bericht binnenkomt, willen we meteen antwoorden. We zoeken even gauw iets op, op momenten dat het eigenlijk niet gepast is.
Veel van wat we doen in de online wereld is als fastfood. Op het moment zelf is het lekker, maar achteraf vragen we ons af: was dit echt nodig? Na uren scrollen of bingen zijn we over het algemeen niet blij met de tijd die we hebben verdaan. En uiteindelijk raken we ook niet gelukkiger van verslavende digitale producten of diensten. Logisch: online worden we overladen met kortetermijnbeloningen. Die dragen niets bij aan waar we als mens op de lange termijn voldoening uit halen: relaties opbouwen, iets nieuws leren, ergens goed in worden, dieper over zaken nadenken.
Doe het dan niet, zou je kunnen zeggen. Leg die telefoon weg, klap die laptop dicht. Maar zo makkelijk is dat helaas niet. Veel online diensten en producten worden doelbewust verslavend gemaakt. Overtuigingsprincipes en kennis uit de gedragswetenschap worden toegepast om zoveel mogelijk van onze tijd, geld en aandacht af te snoepen. Als makers in de digitale wereld vinden we dat we daar wat aan moeten doen. We moeten beter omgaan met de fysieke en mentale gezondheid van gebruikers van digitale technologie.
Ongezond gebruik van technologie heeft levensechte gevolgen
Zoals we zeiden: het is fijn om altijd toegang te hebben tot het internet. Maar de balans is zoek. Dat merken we bij onszelf en dat zien we om ons heen. De ongezonde relatie met digitale technologie heeft een groot effect op hele fundamentele aspecten van ons leven:
We zijn ontevreden: Online krijgen we een perfecte wereld te zien, onder meer dankzij mooie plaatjes van anderen. Dat heeft impact op onze eigen mentale staat – je hebt het tenslotte nooit zo leuk als alle ervaringen van je vrienden samen. Dat kan leiden tot ontevredenheid. Of erger: tot depressies en angststoornissen. We zien het gebeuren bij onze kinderen: op TikTok en SnapChat checken ze telkens waar hun vrienden en vriendinnen zijn, waardoor ze altijd het gevoel hebben dat ze dingen missen. En dan is er nog de infinite scroll: altijd weer de suggestie om die volgende video ook te kijken. Er is altijd meer te zien. Meer te beleven. En daardoor geniet je minder van de echte wereld om je heen.
We voelen ons onzeker: In de digitale wereld krijgen we telkens een beloning, een instant reward. Veel vaker dan in de echte wereld. Op school leren kinderen rekenen en taal met een digitaal product. Elke keer dat ze een kleine opdracht goed doen, ontvangen ze een digitaal schouderklopje, een beloning, een succesmuziekje. Het hele idee dat ze aan een werkstuk werken, daar meerdere dagen in investeren en daarna pas horen of ze het goed hebben gedaan, bestaat bijna niet meer. Kinderen zijn zo gewend aan constante validatie en beloning dat ze onzekerder worden in het echte leven. Jezelf aan het werk houden, jezelf belonen en vanuit intrinsieke motivatie dingen doen – dat wordt steeds ongebruikelijker en daarmee moeilijker.
We zijn minder verbonden: Ondanks dat we via allerlei kanalen meer met elkaar verbonden zijn, zijn we onderaan de streep minder met elkaar verbonden. Eenzaamheid neemt toe. Contacten worden oppervlakkiger. Dat komt niet alleen omdat onze contacten nu voor een groot deel digitaal verlopen, het heeft er ook mee te maken dat we tijdens fysiek contact ook de hele tijd bezig zijn met de online wereld. Onze telefoon ligt altijd op tafel. We worden afgeleid door een appje of notificatie. Of we grijpen in een reflex naar onze telefoon om te kijken of we nog een bericht of mail hebben gekregen. Die constante afleiding is een smet op diepe gesprekken en echte verbinding.
Concentreren is lastig: Onze aandachtsspanne wordt steeds korter. We raken sneller afgeleid, pakken onze telefoon gedachteloos op en beginnen te scrollen. Dat gaat ten koste van focus, van diepe concentratie – en dat is precies wat we nodig hebben om ergens beter in te worden, om iets nieuws te leren, om iets waardevols op te bouwen. Het vermogen om dat vol te houden, verdwijnt steeds meer. We leren het af. Dat komt voor een deel door hoe social media, games en andere digitale producten ons ‘getraind’ hebben: we zijn gewend om elke paar minuten een nieuw dopamineshotje te krijgen.
Spontaniteit verdwijnt: Technologie haalt veel ‑spontaniteit weg uit het leven. We kunnen alles opzoeken, dus dat doen we ook. We nemen vrijwel geen beslissing meer zonder online onderzoek te doen. We willen alles checken, alles weten. We hoeven ons nooit heel lang iets af te vragen, we hoeven nooit meer te verdwalen. Dat is soms fijn, maar we verliezen er ook iets mee. Het is goed om soms iets niet te weten, om je even te vervelen. Het helpt je om op een andere manier naar de wereld om je heen te kijken. We zijn heel blij met technologie, maar we moeten er wel scherp op blijven. Want als we dat niet doen, gaat het ten koste van iets heel fundamenteels: ons levensgeluk.
Als je je klanten liefhebt, zorg je goed voor ze
Als we de uitdagingen rondom ongezond gebruik van digitale technologie op willen lossen, dan hebben we regulering nodig. Wetgeving die bedrijven dwingt om beter met de gebruikers van hun producten om te gaan. Maar als makers in de digitale wereld hoeven we daar niet op te wachten. We kunnen nu al iets doen – hoe kleinschalig het ook is. Als je van je gebruikers houdt, zijn er een aantal zaken die je simpelweg doet en niet doet. Je vraagt bijvoorbeeld niet onnodig veel tijd en aandacht van ze. Je helpt ze om gezonder met je dienst of product om te gaan. Dat is in je eigen belang: hoe vluchtiger of platter de relatie met je gebruikers is, hoe minder het voorstelt en hoe groter de kans dat je product of dienst het niet overleeft. Je gebruikers helpen om een gezonde relatie met technologie te onderhouden, is niet alleen in hun voordeel – het draagt net zo goed bij aan de gezondheid van je organisatie.
