Hoe overtuig je interne stakeholders de sprong naar digitale inclusie te maken?
De wil is er vaak wel. Maar om digitaal toegankelijk te worden is er meer nodig: het kost ook behoorlijk wat tijd, moeite en geld. Organisaties blijven het daarom vaak voor zich uitschuiven. Hoe overtuig je als UX-designer je interne stakeholders om deze investeringen toch te doen? Onze accessibility-experts Jeffrey en Bjorn laten er hun licht over schijnen.
Het belang van digitale toegankelijkheid
Hoe lang UX-designer Jeffrey Lauwers toegankelijkheid al op zijn eigen radar heeft staan? ‘Al jaren. Lang voordat het een hot topic werd.’ Inmiddels draait al zijn werk rondom toegankelijkheid: hij zou niet anders meer willen.
Jeffrey’s beweegredenen zijn simpel: hij wil als designer dat zoveel mogelijk mensen met zijn ontwerpen overweg kunnen.
Hoe belangrijk toegankelijkheid is, drong pas echt goed tot hem door toen hij een paar jaar geleden in gesprek ging met drie mannen met een visuele beperking.
Navigeren met een toetsenbord
Organisatie ‘Oog voor iedereen’ bemiddelde, Jeffrey ontving de mannen bij Happy Labs. Het doel: leren hoe zij websites of apps gebruiken. Gewapend met hun toetsenbord en screenreader navigeerden ze door websites van PostNL en Albert Heijn. Met twee opdrachten: zoek een pakketje op en koop een fles shampoo. Het ging bepaald niet soepel. Een van de mannen lukte het bijvoorbeeld wel om iets in de digitale winkelwagen te stoppen, maar niet om via het toetsenbord bij de winkelwagen te komen. Hij kon met de beste wil van de wereld niet afrekenen.
‘Een man met kokervisus, die ook nog eens trillend zicht had, zei tegen me: ‘Mensen hebben deze site met een toetsenbord gemaakt. Maar ik kan hem niet met een toetsenbord bedienen.’ Dat raakte me echt. En ik besefte ook: het kan ons allemaal overkomen. Een van de mannen was in drie maanden tijd van perfect zicht naar twintig procent gegaan. Dat maakte wel indruk.’
“Een man met kokervisus zei tegen me: ‘Mensen hebben deze site met een toetsenbord gemaakt. Maar ik kan hem niet met een toetsenbord bedienen.’ Dat raakte me.”
De EEA als stok achter de deur
En niet alleen op hem – ook op de stakeholders van PostNL en Albert Heijn. De presentatie met de bevindingen van de onderzoeksdag kwam binnen. ‘Ik zag de ogen open gaan. Bij PostNL is het de aanleiding geweest om meteen met toegankelijkheid aan de slag te gaan. En nu lopen ze voorop.’
Jeffrey’s belangrijkste advies om stakeholders te overtuigen is dan ook: breng de doelgroep tot leven. Vertel hun verhalen. Organiseer liever een meet en greet dan een formeel UX-onderzoek. Dan doe je meteen inzichten op, en kun je al snel wat dingen oplossen.’
Bjorn valt het op dat de groep mensen met een beperking erg onzichtbaar kan zijn. ‘Omdat stakeholders bijvoorbeeld niemand uit hun omgeving kennen. Bij Funda hebben we daarom een inclusieve sessie met de doelgroep gedaan die erg waardevol was. We merkten dat er toen op hoger niveau in de organisatie meer animo was. De EEA is wat dat betreft een mooie stok achter de deur.’
Onderbouw je design met de WCAG-richtlijnen
Jeffrey’s tweede advies: begin zelf alvast met zo toegankelijk mogelijk ontwerpen. ‘Gebruik de inzichten uit onderzoek en de WCAG-richtlijnen om je design te onderbouwen’, zegt hij. ‘Vertel bijvoorbeeld dat je voor een bepaalde kleurstelling hebt gekozen omdat dit voldoet aan de contrastrichtlijnen voor mensen met een visuele beperking. Of dat je veel witruimte gebruikt om mensen die zich moeilijk kunnen concentreren zo min mogelijk af te leiden. Door het verantwoorden van je design kun je ze met sterke argumenten om de oren slaan.’
Het begint met bewustwording
Bjorn is als Lead Product Design veel betrokken geweest bij redesigns van grote organisaties. Toegankelijkheid komt daarbij vaak ter sprake. Het overtuigen van stakeholders begint volgens hem met bewustwording binnen de organisatie. ‘Ze moeten beseffen dat deze groep met drie miljoen in Nederland alleen al een grote groep is, dat ze allemaal mee willen doen in de samenleving, en dat ze ook allemaal een portemonnee hebben. Bovendien profiteren veel meer mensen van digitale toegankelijkheid: een donkere modus is bijvoorbeeld bedacht vanuit toegankelijkheid, maar is voor iedereen fijn.’
“Stakeholders moeten beseffen dat deze groep met drie miljoen in Nederland enorm is, mee willen doen en dat ze ook allemaal een portemonnee hebben.”
WCAG richtlijnen: kleine hordes eerst
Als je begint met toegankelijkheid, pak dan eerst de makkelijke dingen op, zegt Bjorn. ‘Kijk bijvoorbeeld eerst naar tekstalternatieven voor afbeeldingen en video. Die zijn makkelijk toe te voegen zonder impact op de visuele ervaring, en hebben toch veel impact. Check daarna op contrast. En fix dan eerst dat ene net-te-lichtgrijze tekstje voordat je de discussie start over de primaire merkkleur die niet voldoende contrast heeft. Dat zijn vaak complexe dingen om op te lossen, omdat ze grote impact hebben op de totale merkervaring.’
‘Brand Designers denken vaak niet in accessibility-gerelateerde termen zoals de dikte van letters, of contrast. Zij denken in merkwaarden en beleving. Het kan tijd kosten om elkaars belevingswereld en belangen te begrijpen. Zoek elkaar op, ga in gesprek. En kijk vanuit daar welke wijzigingen mogelijk zijn om het merk toegankelijk te maken.’
Heel Nederland is je doelgroep
Bjorn merkt in de praktijk dat toegankelijkheid bij de ene organisatie heel vanzelfsprekend is, terwijl het bij andere nog niet zo leeft. ‘Soms is er een interne drang om het goed geregeld te hebben’, zegt hij. ‘Zilveren Kruis is daar een goed voorbeeld van. Wij gingen daar de gehele verkoopstraat voor zorgverzekeringen opnieuw bouwen. De oude was niet toegankelijk. Dat de nieuwe dat wél moest worden, daar was geen discussie over. ‘Onze doelgroep is heel Nederland’ zeiden ze. Alles ging toch op de schop, dus namen we dit meteen mee.
“Brand designers denken vaak niet in letterdiktes en contrasten, maar in merkwaarden en beleving. Dat kan weleens botsen. Zoek elkaar op en ga in gesprek.”
Sancties op een niet-toegankelijke website
Vooralsnog staan er geen sancties op een niet-toegankelijke website. Maar die kant kan het snel alsnog opgaan, denkt Jeffrey. ‘In de Verenigde Staten zijn er al rechtszaken geweest, met als bekendste voorbeeld de blinde vrouw die Beyonce aanklaagde omdat haar website niet toegankelijk was. En ook in Noorwegen en Zwitserland worden bedrijven al ter verantwoording geroepen. Als mensen met een beperking op digitaal vlak benadeeld blijven worden, zie ik dat in Nederland ook wel gebeuren. De WCAG-richtlijnen zijn niet voor elke organisatie verplicht in 2025, dat klopt. Maar je loopt altijd omzet mis als je site niet toegankelijk is. En vlak inclusie als toegevoegde waarde niet uit: daar word je ook op beoordeeld als merk.’
Precies, vindt ook Bjorn. ‘Digitale toegankelijkheid hoort er gewoon bij als inclusie en maatschappelijk verantwoord ondernemen onderdeel van je merk zijn. Het is geen mooi gebaar. Het is het enige juiste om te doen. En wie weet doe je het ook een beetje voor je toekomstige zelf.’
Lees verder:
Kijk voorbij de WCAG-richtlijnen
Of je overwegingen nou ethisch, commercieel of beide zijn: je site toegankelijk maken voor mensen met een beperking is the right thing to do. Maar waar begin je? Je zou denken: vink braaf de WCAG-richtlijnen af en digitale toegankelijkheid volgt vanzelf.
Nee, zegt Valsplat-founder Joris. ‘Je moet over de gehele linie begrijpen wat je klant nodig heeft.’